ABD yeni başkanını seçerken, Türkiye'de gelişmeleri yakından izliyor. Donald Trump'ın önde gittiği yarışta, merak edilen sorulardan birisi, seçimin Türkiye'ye etkisi. Trump, yeni döneminde Türkiye ile yakın ilişkiler kurmak isteyebilir. Trump, ilk başkanlığı döneminde 5 kez Türkiye'ye ambargo uygulamak istedi. Trump'un, Suriye'deki ABD askerlerinin varlığı, terör örgütü PKK'ye Suriye'de verilen destek, F35 ve F16'ların satışı S 400 sorunu gibi geçmişte kriz yaratan konularda alacağı kararlar önemli olacak. Trump seçilirse Türkiye nasıl etkiler? sorusunun yanıtını için analizlere yakından bakalım.
ABD seçimi sonucu Türkiye için önemli sonuçlar yaratabilir. Yeni ABD Başkanı'nın izleyeceği politika, Türkiye-ABD ilişkileri açısından yeni bir dönemi de başlatabilir. Önce yakın dönemde Türkiye-ABD ilişkilerinde neler yaşandı ona bakalım; Sandıklar açılırken, Başkan seçilmesini kesin gözüyle bakılan Donald Trump'ın görev döneminde, Türkiye-ABD ilişkileri dalgayı seyir izledi.
TRUMP SEÇİLİRSE TÜRKİYE NASIL ETKİLENİR? Donald Trump’ın ilk Başkanlık döneminde ülke içerisinde getirdiği kısıtlamalar ABD’de ve dünya genelinde büyük eleştiriler aldı. Trump'ın Türkiye'ye yönelik politikasını analiz etmeden önce, ilk başkanlık döneminde izlediği politikalara bakmak gerekebilir.. ABD’nin Trump öncesinde de, Afganistan ve Irak’a demokrasi götürmedeki başarısızlığı biliniyor. Washington’ın Mısır’da 2013 yılında gerçekleşen askeri darbeyi desteklemesi ve Trump dönemi sonunda 6 Ocak 2020 tarihinde yaşanan ABD Kongresi baskını, ülke içerisinde giderek artan popülist ve ayrıştırıcı söylemlerle birlikte liberal yönetim modelinin kendi içerisinde yaşadığı meşruiyet krizini ortaya koymaktaydı. Özellikle Trump’ın kürtaj, eğitim ve sınır güvenliği konusundaki politikalarını eleştiren Demokrat Başkan adayı Harris, eski Başkan’ın 6 Ocak 2021 Kongre baskınındaki rolüne de dikkat çekti. Trump'ın başkanlığı döneminde dünyada neler yaşandı ve nasıl bir politika izlediğine ana başlıklarıyla bakmak gerekli: - Donald Trump yönetimi, ulusal çıkarları ön planda tutarak, çok taraflı anlaşmalar ve uluslararası iş birliklerini sorguladı. NATO'yu masraf kapısı olarak gördü. - Trump yönetiminin göçmenlik ve iç politika uygulamaları, sistematik ayrımcılığa ve insan hakları ihlallerine yol açtığı yönünde geniş çapta eleştirilere neden oldu. - Amerika içerisinde “biz ve onlar” söylemleri altında ifade edilen gruplar arasında siyahî ırk da yer almaktaydı. - Trump, medya ve basın organlarını sıkça hedef almış ve “sahte haber” olarak adlandırdığı haberlerle mücadele etmiştir. Trump’ın Başkanlığı sırasında ortaya çıkan COVID-19 pandemisi ise dünya genelinde ve ABD’de büyük bir kriz yarattı. 2019 yılında tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını, demokratik devletlerin başarısızlığını ortaya koyarak, sınırların daha belirgin hale gelmesine ve bencil davranışların daha ön plana çıkmasına yol açtı - Donald Trump’ın Müslümanlara yönelik artan eylemleri, İslamofobinin yükselişi, ayrımcılık ve ırkçılığın yükselişinin bir sonucu olarak görüldü. TRUMP İLK DÖNEMDE TÜRKİYE'YE NASIL BAKTI? Trump, Türkiye ile iyi ilişkiler kurmaya çalışsa da, 4 yıllık süre içerisinde ülkeye yönelik artan yaptırım eylemleri ve sert söylemleri ile dikkat çekti. Trump döneminde Türk-Amerikan ilişkilerinin zayıfladığına ilişkin yorumlar yapıldı. Trump’a selefi Barack Obama’dan miras kalan en önemli sorunlardan biri, ABD’nin “DEAŞ/IŞİD ile mücadele” bahanesiyle Suriye’de YPG/PKK terör örgütüne verilen destek oldu.
BRUNSON KRİZİ YAŞANDI İkili ilişkilerde ön plana çıkan önemli bir konu ise Rahip Brunson’ın tutuklanmasıydı. Brunson davasında mahkeme, üç kez tahliye talebini reddedip 25 Temmuz 2018’de de Brunson’ın hapis cezasını ev hapsine çevirince, dönemin Başkan Yardımcısı Mike Pence ve Trump, Türkiye’ye yönelik yaptırım tehdidinde bulundu. 2018’de ise, Beyaz Saray, yine Brunson davası nedeniyle Türkiye’ye yönelik çelik ve alüminyumda gümrük vergisinin iki katına çıkarıldığını duyurmuştu. TRUMP İLE S-400 KRİZİ YAŞANDI Washington ile Ankara arasında son yılların en derin krizi, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini almasıyla başladı. Bu dönemde yaşanang elişmeler ana başlıklarıyla şöyle oldu: - Türkiye’nin NATO üyesi olmayan bir ülke ve hatta en büyük tehdit olarak tanımlanan Rusya ile yaptığı S-400 anlaşması, ABD tarafından büyük bir yaptırım (CAATSA) ile sonuç buldu. - Pentagon, 17 Temmuz 2019’da Kongre’nin baskısıyla Türkiye’nin F-35 savaş uçağı programı ortaklığını askıya aldığını açıkladı. Donald Trump, Türkiye’ye yönelik olumlu yaklaşımına rağmen 4 yıllık görev sürecinde, ikisi Brunson davası, ikisi S-400 alımı, biri de YPG/PKK’ya yönelik operasyonlar olmak üzere “Türkiye’ye 5 kez yaptırım uygulamış ABD Başkanı” olarak tarihe geçti. - İkili ilişkilerin geleceğine en büyük darbe ise FETÖ olayları tarafından gerçekleşti. Bu örgütün, 15 Temmuz 2016 askeri darbe girişimine kadar varan faaliyetleri de iki ülke arasındaki ilişkilerde 4 yıl boyunca masaya gelen konu oldu. Fethullah Gülen Terör Örgütü (FETÖ) kurucusunun ABD’den iadesi 7 kez istenmesine rağmen olumsuz sonuçlandı. Trump’ın, Türkiye’ye yönelik, göreceli olumlu yaklaşımına rağmen iki ülke arasında son yılların en derin çatlakları ve en çalkantılı ilişkileri Trump döneminde meydana geldi. TRUMP SURİYE'DEN ÇIKABİLİR Mİ? Analizlerde, Trump yönetiminde Washington'ın Suriye politikasında Türkiye'nin arzu ettiği bazı değişikler olabileceği belirtiliyor. Bunların arasında ABD’nin YPG’ye desteğini çekmesi ve Suriye’den çekilmesi var. Trump’ın bu yönde niyet beyanı olmuş olsa da o dönem ilk döneminde bu kararlar, o yönetimdeki yetkililer tarafından bloke edilmişti, yeni döneminde bu konudaki kararları merak edilecek Sözde Ermeni Soykırımı iddialarına yönelik politikalar, F-35'lerin satışına yönelik kısıtlama, S-400'ler konusunda uygulanan yaptırımlar, FETÖ’cülerin iadesi, Kıbrıs sorunu, İsrail’e yönelik artan ABD desteği en önemli başlıklar arasında yer alacak. Trump’ın Ukrayna Savaşı’nı bitirmeye yönelik artan söylemleri Ankara'nın dikkatini çekerken, ABD’nin İsrail’e yönelik tutumu da yakından izlenecek önemli bir konu olacak.
